NASR SURESİ

NASR SURESİ

1-SA - Allâh'ın yardımı ve fetih geldiği,

2-SA - Ve insanların dalga dalga Allâh'ın dinine girdiklerini gördüğün zaman

3-SA- Rabbini överek tesbih et, O'ndan mağfiret dile. Çünkü O, tevbeyi kabul edendir.

2/38 "Hepiniz oradan inin," dedik, "Yalnız (iyi bilin ki) size benden bir hidâyet geldiği zaman, kimler benim hidâyetime uyarsa artık onlara bir korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. Allah’ın EN BÜYÜK yardımı, desteği,  hidayet kaynağı ve rehberi olan Kurandır. Kuranın rehberliğidir.Kuranın ölçüleridir.Kuranın ilkeleridir.

Bu yardımı da, 8/10 Yardım, yalnız Allâh katındandır. Allâh dâimâ üstün, hüküm ve hikmet sâhibidir. 15/21   Hiçbir şey yoktur ki onun hazineleri, bizim yanımızda olmasın, ama biz onu, bilinen bir ölçü/kural ile indiririz. Diye ilan eder.

Bu kural ve ölçü ise; layık olmaktır, çalışmaktır, tüm imkanlarını seferber etmektir, bittim noktasına gelinceye kadar vermektir, gayret etmektir. Zira, 53/39-İnsana çalışmasından başka bir şey yoktur. 13/11-Bir millet kendi durumlarını değiştirmedikçe Allâh onların durumlarını değiştirmez. İlkesi koyulmuştur.

Üstelik Allahın kanununda, sunnetullahta değişiklik bulunmamaktadır.

·      35/43-Allâh'ın yasasında bir değişme bulamazsın; Allâh'ın yasasında bir sapma bulamazsın.

·      48/23-Bu, Allâh'ın öteden beri süregelen yasasıdır. Allâh'ın yasasında bir değişme bulamazsın

·      40/85 Allâh'ın kulları hakkında eskiden beri yürürlükte olan yasası budur.

·      33/62-Allâh'ın yasasında değiştirme bulamazsın.

·      6/34-Allâh'ın kelimelerini değiştirebilecek kimse yoktur

·      10/64-Allâh'ın kelimeleri değişmez

Nitekim, Peygamber ve arkadaşları da bunu yapmıştır. “Allah’ın Resûlü kendi evinde, Safa tepesinde, Ukaz’da, Kâbe’nin içinde, İbni Erkam’ın evinde, pazarda, panayırda, deve güreşlerinin yapıldığı yerlerde, şiir müsabakalarının yapıldığı meydanlarda, taşradan gelen kervanların arasında, insanların toplandığı çadırların içinde. Eşine anlatıyor, akrabalarına anlatıyor, ticaret için gelenlere anlatıyor, Mekkeli müşriklere anlatıyor, anlatıyor.(A Küçük)”. Ya biz. Günümüz insanı ne yapıyor, aynaya bakmak yeter.

Öyle ki, 

·     

2/214Yoksa siz, sizden önce geçenlerin durumu başınıza gelmeden cennete gireceğinizi mi sandınız? Onlara öyle yoksulluk ve sıkıntı dokunmuştu, öyle sarsılmışlardı ki, nihâyet peygamber ve onunla birlikte inananlar: "Allâh'ın yardımı ne zaman?" diyecek olmuşlardı. İyi bilin ki, Allâh'ın yardımı yakındır.

·      22/78 Allâh uğrunda, O'na yaraşır biçimde gayretle mücadele edin. O, sizi seçti ve dinde size bir güçlük yüklemedi.

·      3/139-Gevşemeyin, üzülmeyin, eğer inanıyorsanız, mutlaka siz üstün geleceksiniz.

Böyle yaşayana, davası uğrunda ölesiye çabalayana yardım zafer vaad edilmekte ve verilmektedir.

“Fetih, muallakta olan neticeyi elde etmek demektir(Razi)”. Kurana uygun yol izleyene, ilkelerine uyana, yaşam sürene fetihte, zaferde verilmektedir. Sen görevini yaparsan, Rabbin karşılığını vermeye, göndermeye hazırdır.

47/7 Ey inananlar, eğer siz Allâh(ın dinin)e yardım ederseniz (Allâh da) size yardım eder; ayaklarınızı (hakkı koruma yolunda) sağlam tutar. Allah’a yardım Onun gönderdiği vahye sımsıkı sarılmak, ilkelerini gözetmek, bunlara güvenmek, bu ilkeler doğrultusunda tüm gayreti sarf etmektir. 6/34 Senden önce de elçiler yalanlanmıştı. Yalanlanmalarına ve eziyet edilmelerine sabrettiler, nihâyet onlara yardımımız yetişti. Allâh'ın kelimelerini değiştirebilecek kimse yoktur. Böyle yapanlar mutlaka ayetlerin işaret ettiği sonla kucaklaşır, zafere ulaşır. 58/21 Allâh: "Elbette ben ve elçilerim gâlib geleceğiz" diye yazmıştır. Şüphesiz Allâh güçlüdür, gâliptir. Başarı, zafer ve mutluluk yolu ayetlerdeki ilkelerdedir, bu ilkelere uyulmasına bağlanmıştır.

Zira,

·      6 Enam 38 Biz Kitapta hiçbir şeyi eksik bırakmamışızdır.

·      16 Nahl 89 Sana bu Kitabı, her şeyi açıklayan ve Müslümanlara yol gösterici, rahmet ve müjde olarak indirdik

·      2/2 İşte o Kitap; kendisinde hiç şüphe yoktur; muttakiler için yol göstericidir.

·      39 Zümer 27 Andolsun biz, bu Kurân’da insanlara, öğüt almaları için her temsili anlattık. 

·      30 Rum 58 Andolsun biz bu Kurân’da insanlara her çeşit misali getirip anlattık.

·      5Maide 3 Bugün sizin için dininizi olgunlaştırdım, size nimetimi tamamladım ve size din olarak İslâm'a razı oldum. 

Esasen, gerçek fetih/zafer ise, Allah’a kul olma bilinciyle yaşamaktır. Allah’ın muhabbetini, razılığını kazanmaktır. 89/28 Râzı edici ve râzı edilmiş olarak Rabbine dön!” denmektir.

Bunun için, Allah’ın yardımı olan Vahiye/Kurana uyarak, fethe önce kendi nefisnde ulaşmaktır. Dünya, insan, hayat ve yaratılış sırrına vakıf olup, içsel ve dışsal tüm şeytanlara/ayartılara karşı galip gelmeyi başarmaktır.Bu en büyük fetihtir. Zaferdir.

Allahın yardımı, Kuranın rehberliğiyle ulaşılan bu zafere, fethe, dine, hayat programına, yaşam biçimine insanların dalga dalga girdiklerini gördüğün zaman, bu yardımı, lütfü, vahyi, kuranı ihsan eden Rabbimizi/ yani terbiye eden, güzel ahlaka ulaştıran, bunu Kuranla öğreten, seçtiği Peygamberlerle gösteren Mevlamızı, hamd ederek tesbih etmeli, yani Kuranın kıymetini bilmeli, gereğince önem vermeli, hayata hakim kılmalı, hükümleri yaşatmalı ki, Allahın koruması/mağfireti altında olalım.

Çünkü

Yardımdan ve korumadan mahrum kalanlar ve akıbetleri ise:

·      25 Furkan 50 Andolsun biz, bu sözü onların aralarında döndürüp döndürüp anlattık ki öğüt alsınlar. Ama insanların çoğu, nankörlükte direnmektedir. 

·      17 İsra 41 Biz Kurân’da sözü türlü biçimlerde anlattık ki, düşünüp anlasınlar. Fakat bu, onların sadece kaçışlarını artırıyor. 

·      2/231 Allâh'ın âyetlerini eğlence yerine koymayın; Allâh'ın size olan nimetini ve size öğüt vermek için Kitap ve Hikmet'ten size indirdiklerini düşünün, Allah'tan korkun ve bilin ki, Allâh her şeyi bilir.

·      8/22 Allâh katında canlıların en kötüsü, düşünmeyen sağırlar ve dilsizlerdir.

·      10/100 Allâh pisliği (huzursuzluğu, azâbı), akıllarını kullanmayanların üzerine kor.

·      17 İsra 89 Andolsun biz bu Kurân’da insanlara her çeşit misali türlü biçimlerde anlattık, ama insanlardan çoğu inkârda direttiler.

·      2/15  Allâh da kendileriyle alay eder ve onları bırakır; taşkınları içinde bocalayıp dururlar.

·      45 Casiye 8 O, Allah’ın ayetlerinin kendisine okunduğunu işitir de sonra büyüklük taslayarak sanki hiç onları işitmemiş gibi direnir. Onu, acı bir azap ile müjdele. 

·      6/5 İşte, kendilerine gelen hakkı da yalanladılar. Fakat alay ettikleri şeyin haberleri, yakında kendilerine gelecek(uyarıldıkları azâb onları kuşatacak)tır.

·      6/10 Senden önce de peygamberlerle alay edilmişti. Fakat onlarla alay edenleri, alay ettikleri gerçek kuşatıverdi.

·      31/6 İnsanlardan kimi var ki; bilgisizce (insanları) Allâh'ın yolundan saptırmak ve onunla alay etmek için boş hadisi (eğlence sözünü) satın alır. İşte onlara küçük düşürücü bir azâb vardır.

·      3/56 İnkâr edenlere gelince, onlara dünyâda da, âhirette de şiddetle azapedeceğim, onların yardımcıları da olmayacaktır

·      2/114 Bunlar için dünyâda rezillik, âhirette de büyük azap vardır.

·      13/34 Dünyâ hayâtında onlar için azap vardır, âhiret azapı ise daha zordur. Onları Allâh(ın azapın)dan koruyacak kimse de yoktur.

Denilmektedir.

Tüm bunlara rağmen:

Rabbimiz, tövbeyi/geri dönüşü, yani çirkinlikten, günahtan, kötülükten, cehaletten, başka dinlerden, yaşam biçiminden, ölçü ve ilkelerden pişman olup Allah’a, Kurana geri dönüşü kabul etmektedir.

Taa ki iş işten geçmeden önce, ölüm çatmadan tövbe/dönüş yapılabilsin.

·      10/90 Nihâyet boğulma kendisini yakalayınca (Fir'avn): "Gerçekten İsrâil oğullarının inandığından başka tanrı olmadığına inandım, ben de müslümanlardanım!" dedi.

·      10/91   Şimdi mi? Oysa daha önce isyân etmiş, bozgunculardan olmuştun?" (denildi).

·      40/84 Ne zaman ki hışmımızı gördüler: "Tek Allah'a inandık ve O'na ortak koştuğumuz şeyleri inkâr ettik." dediler

·      40/85 Fakat hışmımızı gördükleri zaman inanmaları, kendilerine bir fayda sağlamadı. Allâh'ın kulları hakkında eskiden beri yürürlükte olan yasası budur. İşte o zaman kâfirler ziyana uğramışlardır

http://aaldemira.blogspot.com/

ARAPÇASI OKUNUŞU YAKLAŞIK MEALİ

 rtfSelectedTabRef*30*3*3*110.003*Nasr 1-3**1*90*tumSure*rtfSelectedTabRef
 rtfBulunanSayi*3*rtfBulunanSayi
 rtfSndPly*110.1*
(١١٠-١)
110.1*************اِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّٰهِ وَالْفَتْحُ

110.1 - İzâ câe nasrullâhi vel feth.

110.1 - Allâh'ın yardımı ve fetih geldiği,

 rtfSndPly*110.2*
(١١٠-٢)
110.2*************وَرَاَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فٖى دٖينِ اللّٰهِ اَفْوَاجًا

110.2 - Veraeyten nâse yedhulûne fî dînillâhi efvâcâ.

110.2 - Ve insanların dalga dalga Allâh'ın dinine girdiklerini gördüğün zaman,

 rtfSndPly*110.3*
(١١٠-٣)
110.3*************فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا

110.3 - Fesebbıh bihamdi rabbike vestağfirh, innehû kâne tevvâbâ.

110.3 - Rabbini överek tesbih et, O'ndan mağfiret dile. Çünkü O, tevbeyi kabul edendir.

NASR SURESİ ÇALIŞMA NOTLARI

 rtfSelectedTabRef*30*3*3*110.003*Nasr 1-3**1*90*tumSure*rtfSelectedTabRef
 rtfBulunanSayi*3*rtfBulunanSayi
 rtfSndPly*110.1*
(١١٠-١)
اِذَا جَاءَ نَصْرُ اللّٰهِ وَالْفَتْحُ

110.1*************110.1 - İzâ câe nasrullâhi vel feth.
110.1 - Allâh'ın yardımı ve fetih geldiği,

 Nasr: Birine yardım edip onu düşmana üstün getirmek, zafere ulaştır­mak, bir ülkeyi düşmanın elinden almak suretiyle İslâm da'vetinin önün­deki engeli kaldırmak, yolunu açmaktır. (S Ateş).

«İza» burada «Kad» demektir. Yani kesinlikle Allah'ın yar­dımı geldi. Sure fetihten sonra nazil olmuştur.«Yardım sana geldiği zaman» mânâsı da kastedilmiş olabi­lir(A Arslan)

Nasr feth arasındaki fark

Nasr, elde edilmek istenen şeyi, elde etmek için yapılan yardımı; Feth ise, muallakta olan neticeyi elde etmek ve gerçekleştirmek demektir. Şimdi, "nasr"ın, "feth"in bir sebebi gibi olduğu açıktır. İşte bu yüzden, Cenâb-ı Hak, önce "en-Nasr"ı zikretmiş, sonra da "feth"i ona atfetmiştir.

Nasr, dinin kemalidir; feth ise, nimetin tamamı olan, dünyevî ikbaldir. Bu ayetin bir benzeri de, Cenâb-ı Hakk'ın, "Bu gün sizin dininizi kemale erdirdim ve size olan nimetimi tamamladım" (Maide, 3) ayetidir.

Nasr, dünyada, Minâ'da elde edilen zaferdir; feth ise, cennet ile tahakkuk edecektir. (Razi)

“Nasr, dört şekilde tefsir edilir:

1. Gelecek tehlikelere karşı koru­mak, korunmuş olmak

"Kimseden fidye de alınmaz, onlara nasr da olunmaz (onlar azâbtan da korunmazlar)."

"O gün mevlâ mevlâdan birşey defedemez ve onlara nasr da olunmaz (onlar azâbtan da korunmaz­lar)."

"Size nasr edebiliyor (sizi azâbtan koruyabiliyor), ya da kendilerine nasrları dokunuyor mu (kendilerini azâbtan koruyabiliyorlar mı)?"

"Ne oldu size, neden birbirinize nasr etmiyorsunuz (niçin bazınız bazınızı ateşten korumuyorsunuz)?!"

2. Avn (yardım/destek)

"Eğer sizinle savaşılırsa, size nasr ederiz (yar­dım ederiz /destek veririz)."

"Eğer onlarla savaşılırsa, onlara nasr etmezler (yardım etmezler/destek vermezler). Şayet onlara nasr edecek (yardım edecek/destek olacak) olsalar bile muhakkak gerisin geriye dönerler." 

"Ey îmân edenler! Eğer siz Allah'a nasr ederseniz (tevhîd olununcaya/birleninceye kadar Allah yo­lunda savaşırsanız), size nasr eder (O da düş­manlarınıza karşı size yardım eder (destek olur)."

"Allah, (tevhîd olunsun/birlensin diye) Kendisine nasr edene (yardım edene, destek olana) nasr eder (yardım eder/destek olur)."

3. Zafer

"Nasr (zafer) ancak Allah yanındandır."

"Nasr (zafer) ancak Allah yanındandır."

"Kâfirler kavmine karşı bize nasr et (zafer ver, bizi muzaffer kıl)!"

"Günahlarımızı ve işimizdeki aşırılıkları mağfiret bu­yur; ayaklarımıza sebat ver ve kâfirler kavmine kar­şı bize nasr et (zafer ver, bizi muzaffer kıl)!"

4. İntikam

"Kim de uğradığı zulmün ardından nasr ederse (intikam/intikamını alırsa), onların aleyhine yol yok­tur."

"Eğer Allah dileseydi, onlardan nasr (kâfirler­den intikam) alırdı."

"Doğrusu ben (Nuh) mağlubum; öyleyse nasr et (kavmimden benim intikamımı al)!" (Elmalılı-MYSoyalan)”.

Allahın yardımına dair ayetler:

“Kur’ân-ı Kerim’de gâlibiyet ve mağlûbiyetle ilgili olarak kullanılan “ğ-l-b” kelimesi ve türevleri, toplam 31 yerde geçer. Yardım ve zafer anlamındaki “nasr” kelimesi ve türevleri ise toplam 158 yerde kullanılır. Yardımı kesmek anlamında “h-z-l” ve türevleri 3 yerde, başarı anlamındaki “tevfîk” kelimesi ve türevleri 4, gâlibiyet anlamındaki zafer kelimesi ise 1 yerde zikredilir.

Yine, konuyla ilgili olarak ve daha çok da âhirete yönelik “kurtulma, kurtuluş, selâmet ve mutluluk anlamındaki “felâh” kelimesi ve türevleri toplam 40 yerde zikredilir. Bu kavramın zıddı anlamında kullanılan, yani zarar, ziyan ve kayıp anlamına gelen “hüsrân” ve türevleri de Kur’ân-ı Kerim’de 65 yerde kullanılır.(A Kalkan)”.

·      3/123 Nitekim Allâh, zayıf durumda bulunduğunuz Bedir'de de size yardım etmişti. O halde Allah'tan korkun ki, şükredesiniz.

·      3/124 O zaman sen mü'minlere: "Rabbinizin, size, indirilmiş üç bin melek ile yardım etmesi, size yetmez mi?" diyordun.

·      3/125 Evet, sabreder, korunursanız; onlar hemen şu dakikada üzerinize gelseler, Rabbiniz size nişanlı beşbin melekle yardım eder.

·      3/126 Allâh bu(yardım va'di)ni sırf size müjde olsun ve kalbleriniz bununla güven bulsun diye yaptı. Yardım, yalnız, dâimâ gâlib, hüküm ve hikmet sâhibi Allâh katındandır.

·      3/127 İnkâr edenlerden bir kısmını kessin ve perişan etsin de umutsuz olarak dönüp gitsinler diye (size yardım eder).

·      6/34 Senden önce de elçiler yalanlanmıştı. Yalanlanmalarına ve eziyet edilmelerine sabrettiler, nihâyet onlara yardımımız yetişti. Allâh'ın kelimelerini değiştirebilecek kimse yoktur. Sana da elçilerin haberinden bir parça gelmiştir.

·      8/9Siz Rabbinizden yardım istiyordunuz, O da: "Ben size birbiri ardınca bin melek ile yardım edeceğim," diye duânızı kabul buyurmuştu.

·      8/10Allâh bunu ancak müjde olsun (sevinesiniz) ve kalbiniz bununla yatışsın (güvene ve huzûra kavuşsun) diye yapmıştı. Yardım, yalnız Allâh katındandır. Allâh dâimâ üstün, hüküm ve hikmet sâhibidir.

·      8/11O zaman sizi, Allah'tan bir güven olmak üzere hafif bir uyku bürüyordu, üzerinize sizi temizlemek, şeytânın pisliğini (içinize attığı kötü düşünceleri) sizden gidermek, kalblerinizi (birbirine) bağlamak ve ayakları(nızı) pekiştirmek için üzerinize gökten bir su indiriyordu.

·      8/12Rabbin meleklere vahyediyordu ki: "Ben sizinle beraberim, siz inananları pekiştirin; ben inkâr edenlerin yüreklerine korku salacağım; vurun (onların) boyunların(ın) üstüne, vurun onların her parmağına!"

·      8/13Böyle (olacak), çünkü, onlar Allah'a ve Elçisine karşı geldiler. Kim Allah'a ve Elçisine karşı gelirse muhakkak ki, Allâh'ın cezâsı çetin olur.

·      8/17   (O gün) Onları siz öldürmediniz, fakat onları Allâh öldürdü; (ey Muhammed), attığın zaman sen atmadın, fakat Allâh attı. Mü'minleri güzel bir imtihanla sınamak için (bunu yaptı). Doğrusu Allâh işitendir, bilendir.

·      8/18   İşte size böyle yaptı. Çünkü Allâh, kâfirlerin tuzağını zayıflatır.

·      8/42   O gün siz, vâdinin yakın kenarında idiniz, onlar da uzak kenarında idiler. Kervan da sizden daha aşağıda idi. Eğer sözleşmiş olsaydınız dahi, sözleştiğiniz vakitte öyle buluşamazdınız. Fakat Allâh, yapılması gereken bir işi yerine getirmek için (sizi böyle buluşturdu) ki helâk olan, açık delille helâk olsun; yaşayan da açık delille yaşasın. Çünkü Allâh, işitendir, bilendir.

·      8/43   Allâh, sana onları uykunda az gösteriyordu. Eğer sana onları çok gösterseydi, çekinirdiniz ve (savaş) iş(in)de çekişirdiniz. Fakat Allâh, (sizi bundan) kurtardı. Doğrusu O, göğüslerin özünü bilir.

·      8/44   Karşılaştığınız zaman onları sizin gözlerinize az gösteriyor, sizi de onların gözlerinde azaltıyordu ki yapılması gereken bir işi yerine getirsin. İşler, hep Allah'a döndürülecektir.

·      8/45  Ey inananlar, bir toplulukla karşılaştığınız zaman sebat edin ve Allâh'ı çok anın ki, başarıya erişesiniz.

·      8/46   Allah'a ve Elçisine itâ'at edin, birbirinizle çekişmeyin, yoksa korkuya kapılırsınız, devletiniz gider. Sabredin, çünkü Allâh sabredenlerle beraberdir.

·      8/60   Onlara karşı gücünüz yettiği kadar kuvvet ve cihâd için bağlanıp beslenen atlar hazırlayın. Bununla Allâh'ın düşmanını, sizin düşmanınızı ve onlardan başka sizin bilmediğiniz, Allâh'ın bildiği (düşman) kimseleri korkutursunuz. Allâh yolunda ne harcarsanız tam olarak size ödenir, hiç haksızlığa uğratılmazsınız.

·      8/62   Eğer sana hile yapmak isterlerse (korkma) Allâh sana yeter. O ki, yardımıyle seni ve mü'minleri destekledi.

·      8/65   Ey peygamber, mü'minleri savaşa teşvik et. Eğer sizden sabreden yirmi kişi olursa, iki yüz(kâfir)i yenerler. Sizden yüz kişi olursa, kâfirlerden bin kişiyi yenerler. Çünkü kâfirler, anlamaz bir topluluktur.

·      8/66  Şimdi Allâh sizden hafifletti, sizde zayıflık bulunduğunu bildi. Bundan böyle sizden sabreden yüz kişi olsa, iki yüz(kâfir)i yenerler. Ve eğer sizden bin kişi olsa Allâh'ın izniyle iki bin(kâfir)i yenerler. Allâh, sabredenlerle beraberdir

·      9/25   Andolsun Allâh size birçok yerlerde, Huneyn gününde de yardım etmişti. Hani (o gün) çokluğunuz sizi böbürlendirmişti. Fakat size hiçbir yarar da sağlamamıştı. Bütün genişliğine rağmen yeryüzü başınıza dar gelmişti, nihâyet bozularak arkanızı dönmüş(kaçmağa başlamış)tınız.

·      9/26   Sonra Allâh, Elçisinin ve mü'minlerin üzerine sekinetini (güven veren rahmetini) indirdi, sizin görmediğiniz askerler indirdi ve kâfirlere azâb etti (onları bozguna uğrattı). İşte kâfirlerin cezâsı budur!

·      9/40   Eğer siz o(Hak elçisi)ne yardım etmezseniz, iyi bilin ki, Allâh ona yardım etmişti: Hani yalnız iki kişiden biri olduğu halde, inkâr edenler kendisini (Mekke'den) çıkardıkları sırada ikisi mağarada iken arkadaşına "Üzülme, Allâh bizimle beraberdir!" diyordu. (İşte o zaman) Allâh (ona yardım etti) onun üzerine sekine(huzûr ve güven duygu)sunu indirdi ve onu, sizin görmediğiniz askerlerle destekledi; inanmayanların sözünü alçattı. Yüce olan, yalnız Allâh'ın sözüdür. Allâh dâimâ üstündür, hüküm ve hikmet sâhibidir.

·      12/110 (Bir süre serbest bırakılmalarına aldanmasınlar. Kendilerinden önce gelenlere de öyle fırsat verilmişti. Fakat) Ne zaman ki, elçiler umutlarını kestiler ve kendilerinin yalana çıkarıldıklarını (kâfirlere karşı kendilerine yapılacağı va'dedilen yardımın yapılmayacağını) sandılar, işte o zaman onlara yardımımız geldi ve dilediğimiz kimseler kurtarıldı. Azâbımız suçlular topluluğundan asla geri çevrilmez.

·      22/40   Onlar, sırf "Rabbimiz Allah'tır" dedikleri için haksız yere yurtlarından çıkarıldılar. Eğer Allâh'ın bazı insanları diğer bazılarıyle savunması olmasaydı, içlerinde Allâh'ın ismi çok anılan manastırlar, kiliseler, havralar ve mescidler yıkılırdı. Allâh, kendi(dini)ne yardım edene elbette yardım eder. Kuşkusuz Allâh, kuvvetlidir, gâlibdir.

·      22/60   İşte böyle. Kim kendisine yapılan cezânın dengiyle cezâ verir de sonra kendisine tekrar saldırılırsa elbette, Allâh ona yardım eder. Şüphesiz Allâh, affeden, bağışlayandır.

·      24/55   Allâh sizden, inanıp iyi işler yapanlara va'detmiştir: Onlardan öncekileri nasıl hükümran kıldıysa, onları da yer yüzünde hükümran kılacak ve kendileri için seçip beğendiği dinlerini kendilerine sağlamlaştıracak ve korkularının ardından kendilerini (tam) bir güvene erdirecektir. Bana kulluk edecekler ve bana hiçbir şeyi ortak koşmayacaklar. Ama kim(ler) bundan sonra da nankörlük ederse işte onlar, yoldan çıkanlardır.

·      26/227   Ancak inananlar, iyi işler yapanlar, Allâh'ı çok ananlar ve kendilerine zulmedildikten sonra (rakiplerine) üstün gelmeğe çalışanlar böyle değildir. Zulmedenler, yakında nasıl bir devrime uğrayıp devrileceklerini bileceklerdir!

·      30/Rûm, 1-6 “Elif. Lâm. Mîm. Rumlar (Hıristiyan Bizanslılar, mecûsî/müşrik İranlılara) mağlûp oldu. Arapların bulunduğu bölgeye yakın bir yerde. Halbuki onlar, bu yenilgilerinden sonra birkaç yıl içinde gâlip geleceklerdir. Onların bu yenilgilerinden önce de sonra da (eninda sonunda) emir Allah'ındır. O gün müminler de Allah'ın yardımıyla sevineceklerdir. Allah, nusretiyle dilediğine yardım eder, dilediğini gâlip kılar. O, mutlak güç sahibidir, çok merhametlidir. (Bu) Allah'ın vâdettiğidir. Allah vâdinden caymaz; fakat insanların çoğu bilmezler.”

·      33/Ahzâb, 9-12 “Ey iman edenler! Allah'ın size olan nimetini hatırlayın; hani size ordular saldırmıştı da, biz onlara karşı bir rüzgâr ve sizin görmediğiniz ordular göndermiştik. Allah ne yaptığınızı çok iyi görmekteydi. Onlar hem yukarınızdan hem aşağı tarafınızdan (vâdinin üstünden ve alt yanından) üzerinize yürüdükleri zaman; gözler yıldığı, yürekler gırtlağa geldiği ve siz Allah hakkında türlü türlü şeyler düşündüğünüz zaman; İşte orada iman sahipleri imtihandan geçirilmiş ve şiddetli bir sarsıntıya uğratılmışlardı. Ve o zaman, münafıklar ile kalplerinde hastalık (iman zayıflığı) bulunanlar: ‘Meğer Allah ve Resûlü bize sadece kuru vaadlerde bulunmuşlar! diyorlardı.”

·      33/Ahzâb, 25-27 “Allah, o inkâr eden kâfirleri hiçbir fayda elde edemeden öfkeleri ile geri çevirdi. Allah (ın yardımı) savaşta müminlere yetti. Allah güçlüdür, mutlak gâliptir. Allah, ehl-i kitaptan, onlara (müşrik ordularına) yardım edenleri kalelerinden indirdi ve kalplerine korku düşürdü; bir kısmını öldürüyor, bir kısmını da esir alıyordunuz. Allah, onların yerlerine, yurtlarına, mallarına ve ayak basmadığınız topraklara sizi mirasçı yaptı. Allah'ın her şeye gücü yeter.”

·      37/Sâffât, 171-173 “Andolsun ki (peygamber olarak) gönderilen kullarımız hakkında bizim geçmiş sözümüz (vardır): Gerçekten onlar, muhakkak nusret (yardım ve zafer) bulacaklardır. Muhakkak Bizim ordumuz, kesinlikle gâlip gelenlerdir.”

·      40/51 Elbette biz elçilerimize ve inananlara hem dünyâ hayâtında hem, şâhidlerin (şâhidliğe) duracakları günde yardım ederiz.

·      47/7 Ey inananlar, eğer siz Allâh(ın dinin)e yardım ederseniz (Allâh da) size yardım eder; ayaklarınızı (hakkı koruma yolunda) sağlam tutar.

·      47/Muhammed, 35 “Üstün durumda iken gevşeyip barışa çağırmayın. Allah sizinle beraberdir. O amellerinizi asla eksiltmeyecektir.”

·      48/Fetih, 4 “İmanlarını bir kat daha arttırsınlar diye müminlerin kalplerine güven indiren O'dur. Göklerin ve yerin orduları Allah'ındır. Allah bilendir, her şeyi hikmetle yapandır.”

·      48/Fetih, 22-24 “Eğer kâfirler sizinle savaşsalardı, arkalarına dönüp kaçarlardı. Sonra bir dost ve yardımcı da bulamazlardı. Allah'ın, ötedenberi süregelen kanunu budur. Allah'ın kanununda asla bir değişiklik bulamazsın. Onlara karşı size zafer verdikten sonra, Mekke'nin göbeğinde ellerini sizden ve sizin de ellerinizi onlardan çeken O'dur. Allah, yaptıklarınızı hakkıyla görendir.”

·      58/21 Allâh: "Elbette ben ve elçilerim gâlib geleceğiz" diye yazmıştır. Şüphesiz Allâh güçlüdür, gâliptir.

·      61/Saff, 13 “Ve seveceğiniz bir başka (nimet) daha var: Allah'tan yardım ve zafer (nusret) ve yakın bir fetih. Mü'minleri müjdele!”

MELEKLERLE YARDIM: 3/123, 3/124, 3/125  ve 8/9

·      3/123 Nitekim Allâh, zayıf durumda bulunduğunuz Bedir'de de size yardım etmişti. O halde Allah'tan korkun ki, şükredesiniz. 3/124 O zaman sen mü'minlere: "Rabbinizin, size, indirilmiş üç bin melek ile yardım etmesi, size yetmez mi?" diyordun. 3/125 Evet, sabreder, korunursanız; onlar hemen şu dakikada üzerinize gelseler, Rabbiniz size nişanlı beşbin melekle yardım eder. 3/126 Allâh bu(yardım va'di)ni sırf size müjde olsun ve kalbleriniz bununla güven bulsun diye yaptı. Yardım, yalnız, dâimâ gâlib, hüküm ve hikmet sâhibi Allâh katındandır. 3/127 İnkâr edenlerden bir kısmını kessin ve perişan etsin de umutsuz olarak dönüp gitsinler diye (size yardım eder).

·      8/9-Siz Rabbinizden yardım istiyordunuz, O da: "Ben size birbiri ardınca bin melek ile yardım edeceğim," diye duânızı kabul buyurmuştu. 8/10Allâh bunu ancak müjde olsun (sevinesiniz) ve kalbiniz bununla yatışsın (güvene ve huzûra kavuşsun) diye yapmıştı. Yardım, yalnız Allâh katındandır. Allâh dâimâ üstün, hüküm ve hikmet sâhibidir.

·      8/12Rabbin meleklere vahyediyordu ki: "Ben sizinle beraberim, siz inananları pekiştirin; ben inkâr edenlerin yüreklerine korku salacağım; vurun (onların) boyunların(ın) üstüne, vurun onların her parmağına!" 8/13Böyle (olacak), çünkü, onlar Allah'a ve Elçisine karşı geldiler. Kim Allah'a ve Elçisine karşı gelirse muhakkak ki, Allâh'ın cezâsı çetin olur.

Yılmaz:Şüphesiz Ben, işte art arda bin melekle size yardım ediyorum ifadesiyle, mü’minleri iman, tevhid, adalet, cihad, sabır, sebat ve âhiretteki ödüller konusunda inmiş olan binlerce Kur’ân âyeti kasdedilmiştir. 8/9. âyette zikredilen “melekler”, ئلوك [ülûk] sözcüğünün türevi olup, “haberciler” demektir ki bununla da, “Kur’ân âyetleri” kasdedilmiştir. 8/12. âyetteki “melekler” ise, m-l-k kökünden türemiş olup, “güçler” demektir ki bununla da “yağmur, rüzgâr, ağrı, sancı, korku, sevinç” gibi şeyler kasdedilmiştir.

Taberi: Âyetlerin bu ifadelerinde müminlerin üç bin veya beş bin melekle desteklenip desteklenmediklerini ortaya koyan bir delil yoktur. İhtimaldir ki bir kısım ravilerin izah ettikleri gibi, Allah, müminleri, me­leklerle fiilen desteklemiştir. Yine muhtemeldir ki başka bir kısım ravilerin zik­rettikleri gibi Allah müminleri meleklerle fiilen desteklememiştir. Müminlerin üç veya beş bin melekle desteklendiğini beyan eden sahih bir haber sabit değil­dir. Bu bakımdan bu konuda delilsiz konuşmak caiz olmadığından iki görüşleri birini kabul etmek mümkün değildir. Buna mukabil, Allah tealanın müminleri Bedir savaşında bin melekle desteklendiği şu âyet-i kerimede sabittir. "Hani bir zaman rabbinizden yardım dilemiştiniz de, o, "Ben size peşpeşe bin melekle ya­dım edeceğim." diye dileğinizi kabul etmişti. Uhut savaşma gelince onda müminlerin, melekler tarafından desteklendi­ğini söylemektense desteklenmediğini söylemek daha evladır. Zira melekler ta­rafından desteklenmiş olsalardı kesin bir galibiyet elde ederlerdi.

Razi; Bu yardımın, onların kalplerine kuvvet vererek, onlara muzaffer olacaklarını bildirerek ve kâfirlerin kalplerine korku salarak olduğunu söylemişlerdir.

İslamoğlu:İnsanın dahli ne denli büyük olursa olsun başarı nihai tahlilde Allah’a aittir. Nebi, bunu savaş öncesi orduyu yüreklendirmek için söylemiş olmalıdır. Bu değişken rakamlar ilahi yardımın ödenen bedelle orantılı olduğunu, dolayısıyla insanın gayretine bağlı olduğunu ifade eder. Allah yardımını koyduğu yasaları gözeterek yapar. Meleklerle yapılan yardımın nasıl anlaşılması gerektiğini 8/10 da müjde olsun ve içiniz ferahlayıp moraliniz yükselsin diye yaptı cümlesi açık ve net olarak ifade eder. Meleklerin yardımı, göğüs göğse çarpışmaya katıldığı şeklinde anlaşılamaz. Bunu söyleyen bir tek ayet yoktur. Söz konusu yardım 8/10,11 ve 44. ayetleri, ayrıca Yasin 36/28 deki kavminin üzerine gökten bir ordu indirmedik, zaten Biz asla daha önce de indirmiş değildik ayeti ışığında anlaşılmalıdır.

Esed: Meleklerin yardımı sadece manevî mahiyettedir, psikolojik plandadır. Kur’an'da hiçbir yerde meleklerin maddî anlamda bilfiil savaşa katıldıklarına delalet eden herhangi bir delil yoktur. Yukarıdaki ayet hakkındaki yorumunda Râzî bu hususu tekrar tekrar belirtmektedir. Çağdaş müfessirlerden Reşid Rıza da, bu savaşta ya da Hz. Peygamber'in diğer savaşlarında meleklerin fiilen kavgaya katıldıkları yolundaki menkıbevî görüşü ısrarla reddediyor (bkz. Menâr IX, 612 vd.).

Ateş: Âyetlerin ruhundan anladı­ğımıza göre, bu âyetler, resulullah, askerlerini savaş düzenine sokarken on­lara moral vermek için söylediği sözleri nakletmektedir.

Allah'ın yardımı, itaatle şartlıdır. İtaati bırakınca Allah da yar­dımını çeker. Çünkü bu, Allah'ın yasasıdır. "Allah'ın yasasında bir değişiklik bulamazsın. Hangi millet, Allah'ın genel yasaları çerçevesinde hareket eder, savaşa hazırlanır, sağlam azim ve tam güvenle çarpışırsa başarılı olur. Zaman zaman kâfirlerin de savaşlarda başarılı olmalarının nedeni, işte bu genel yasanın, belli bir millete değil, müslüman kâfir bütün insanlara şamil olmasındandır.Kimler sağlam iman, kesin zafer ve güven ile ve savaşın gereklerine uyarak tedbirlerini alarak savaşırlarsa onlar başarıya ulaşırlar.

Yıldırım: a)  En büyük, aynı zamanda çok güçlü bir orduyu imha etmek için 1000 tane meleğe ihtiyaç yoktur; bir melek -Allah'ın izniyle- bu işi bir anda ye­rine getirme kudretine sahiptir. Nitekim Lût kavmini iki meieğin yok etti­ğini yine Kur'ân bize haber vermektedir.

b)  Din düşmanlarıyla Allah savaşsaydı, yani Allah'ın  böyle bir emri kanunu olsaydı, insan irâdesinin ve çalışmasının değeri kalmaz ve Allah'a dosdoğru imân edenler atâlete, hareketsizliğe itilmiş olurlardı. Bu da  in­sanın hilkat kanunundaki plân ve programına ters düşerdi.

c)  Allah'ın meleklerden oluşan ordusuyla çarpışmayı, savaşıp vuruş­mayı aklı başında hiçbir düşman göze alamaz; zulüm ve azgınlığı devam ettirmenin aptallık olduğunu anlar da ister istemez bu büyük mu'eize kar­şısında baş eğip imân ederdi. Böylece ne savaşan, ne savaşılan; ne de in­kâr eden kalırdı. Sonuç olarak atâlet, uyuşukluk, hareketsizlik bütün in­sanları sarar, yeryüzünde medeniyet olmazdı. Oysa insan tam bir müca­deleci, durmadan harekette bulunucu, üstünlük sağlama aşkıyla  çalışıp dünyayı bayındır hale getirici olarak yaratılmıştır.

d)  Peygamber ve kitap göndermeye gerek kalmaz, bütün meseleler melekler vasıtasıyla çözülürdü. O takdirde de insan araştırma, ilim yap­ma, okuma ve okutma duygu ve düşüncesine sahip olmaz, bir bakıma sırf ibâdetle meşgul olmak için yaratıldığı sonucu ortaya çıkardı. Halbuki sırf ibâdet etmek ve ilâhî emirleri kusursuz yerine getirmek için melekler ya­ratılmıştır. Çünkü onlarda hem hayvanî ruh ve nefis yoktur, hem de haya­tı sürdürme kaygısı mevcut değildir.

Kur'ân'da bütün bu incelikler iki cümleyle özetlenip meleklerin indirilmesindeki amaç, açık şekilde belirtilmektedir: «Allah bu yardımı sırf müjde olması ve onunla kalblerinizin iyice yatışması için

Kuran yolu:Araplar "birçok" yerine "bin, binlerce" kelimeleri­ni de kullanmaktadırlar. Buna göre mâna "birçok melek ile..." demektir. Olaya ta­rihî tecrübe açısından bakıldığında görülecektir ki savaşlarda takviye güçleri top­tan değil, ihtiyaca göre arka arkaya gönderilmekte, bu taktiğin düşman üzerindeki etkisi daha fazla olmaktadır. Sünnetullah diye de ifade edi­len ilâhî âdete, kural ve kanunlara göre sonuç, kulun irade ve fiiline de bağlanmış­sa bu takdirde insan üzerine düşeni yapacaktır. Bedir Harbi'nde müslümanlar ken­dilerine düşeni yapmışlardır, Allah vaad ve murat ettiği için zafer kazanılacaktır. Bazılarınca bunun hem kendileri hem de yardım konusunda etkileri görülen me­lekler gönderilerek yapılmasının hikmeti, "zaferin müjdesi olsun ve bu sayede kalpler yatışsın, sonuç hakkında güven oluşsun" diyedir.

Bazıla­rına göre şeytan Ademoğlu'nun kalbine şer ve vesvese ilka ettiği gibi melekler de-aynı şekilde Ademoğlu'nun kalbine ilham verebi­lir, îşte buradaki takviye ve tespitin mahiyeti budur, demişlerdir.

8/44 de  iki tarafında gözünde karşı tarafı az gösteriyordu denildiğine göre, demek ki gözüken  meleklerden bahsedilmemektedir.

“Fetih, açmak, bir kapa­lılığı gidermek demektir. Daha çok bir memleketi savaşarak veya savaşmadan teslim almaya, yenmeye ve zafer bulmaya denir. Za­fer bulmadıkça kapalıdır. Fetih gerçekleşmemiş olur.

Kur'ân’da 38 âyette zikredilen bu kelime

Feth, dört şekilde tefsir edilir:

1. Kadâ' (yargı/hükm)

"Hakikat şu ki, Biz sana feth ettik: apaçık bir feth (senin lehine hükmettik: apaçık bir hükm)."

"Sonra, aramızı fethedecek (aramızda hükm ve­recek), hak ile; ve O, her şeyi bilen bir fettahtır."

"Rabbimiz! Bizimle kavmimizin arasını hak ile iftah et! Sen fâtihlerin (hüküm verenlerin) en hayırlısısın."

"Derler ki: "(Söyleyin bakalım) bu feth (yani, hükm) ne zaman; eğer doğru söyleyenler iseniz." De ki: "Feth (hükm) Günü'nde kâfirlere îmânları fayda vermez."

2. Göndermek

"Allah insanlara rahmetinden feth edecek (rızkın­dan gönderecek) olursa, onu tutacak olmaz."

"Nihayet Ye'cûc ve Me'cûc feth edildiğinde (gön­derildiğinde)..."

"Nihayet üzerlerine şiddetli bir azâb kapısı feth ettiği­mizde (gönderdiğimizde)..."

3. Bizatihi feth (açmak, açılmak)

"Nihayet oraya gelip kapıları feth edildiğinde (açıldığında)…"

4. Nasr (yardım, zafer)

"Ola ki Allah o fethi (Muhammed'e ve o'nun âline selâm, olsun) nasrı (yardımı-zaferi)), yahut indinden bir emr ihsan eder."

"Allah'tan bir nasr ve yakın bir feth (çabuk bir yardım ve zafer)..." (Elmalılı-MYSoyalan)”.

rtfSndPly*110.2*
(١١٠-٢)
110.2************* وَرَاَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فٖى دٖينِ اللّٰهِ اَفْوَاجًا

110.2 - Veraeyten nâse yedhulûne fî dînillâhi efvâcâ.
110.2 - Ve insanların dalga dalga Allâh'ın dinine girdiklerini gördüğün zaman,

«Efvac» dan maksat akın akın, cemaat cemaat'tır. Yani halk cemaat cema­at İslâm dinine giriyordu. Bu Mekke fethedildikten sonra böyle olmuştur. (A Arslan)”

 rtfSndPly*110.3*(١١٠-٣)
110.3*************فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ اِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا

110.3 - Fesebbıh bihamdi rabbike vestağfirh, innehû kâne tevvâbâ.
110.3 - Rabbini överek tesbih et, O'ndan mağfiret dile. Çünkü O, tevbeyi kabul edendir.

Mağfire:

 Ğa-fe-re fiil kökünden türeyip Kur'ân'da 300 den fazla yerde geçmektedir. er-Râğıbu'1-Isfâhânî "el-ğafr" sözcüğünü "Pislikten ve kirden koruyanı giyinmek" olarak tanımlar. Elbiseni temizle ve onu boya. Zira bu, en güzel temizleme şeklidir" diyerek kelimeye açıklık getirmeye çalışır ve devamında, "mağfiret Allah'tan'dır. Bunun manası da Allah'ın, kuluna ateş dokunmaması için, onu korumasıdır" der.

İbn Manzûr ise; mağfiretin aslının "örtmek ve kapa­maktan geldiğini, Arap dilinde (ğaferehu: onu kapattı) denildiği gibi, malın bir kaba konduğu ve ağzının kapatıldığı zamanda da "onu sakladı ve örttü" denildiğini söylemektedir.

Arap dilinde kına, ihtiyarlığı (saç beyazlığını) sakla­dığından, "ğafere’ş-şeybu bi’l-hadâbi" denilir. Şairin aşağıdaki beyti buna örnek teşkil edebilir:

"Nihayet rengi kına ile örtülen ve ihtiyarlığı gizleyen bir sarığa büründüm."

Kur'ân'da "mağfiret", Allah'ın, kullarının günahlarını bağışlayarak görmezlikten gelmesi yani onları örtmesi ve dolayısıyla da Cehennem'den onları koruması manasındadır.

Görüldüğü gibi bu kelime Câhiliye döneminde, herhangi bir şeyi örtmek anlamından alınarak, Kur'ân'da, "Allah'ın, kulun günahlarını örtmesi" manasına aktarılmıştır.(Elmalılı-MYSoyalan)”.

 

Tevbe:

Tevbe, dönmek anlamındadır. Şer'an, bir kabahattan/yanlıştan, kabahat ol­duğu için, pişmanlık duyarak vazgeçmek ve dönmektir. Vicdanında o çirkinliğinden dolayı değil de, bedenine, malına veya haysiyetine bir zarar, her­hangi bir korku veya ümit sebe­biyle vazgeçmek tevbe değildir.

Tevbe yaptığı suçun bir yara­rı olduğunu, olacağını bilse ve görse bile, onun çirkinliğini göre­rek, hissedip tiksinerek vazgeç­medir. Bu nedenle tevbe, iman makamlarının evveli, hak yolcu­luğunun başlangıcı, vuslat kapısı­nın anahtarıdır. (Elmalılı-MYSoyalan)”.

Tesbîh

Kur'ân'da türevleriyle birlikte yaklaşık 93 âyette geçen bu kelime, "se-ba-ha" fiil kökünden türemiştir. Bu kelimenin dildeki asıl anlamı, "yüzmek ve suya dalmaktır."

Kurtubî ise, lügat manasından hareket ederek, "tesbih"in, akmak gitmek anlamına geldiğini ve Allah'ın noksan sıfatlardan tenzih edilmesi manasına alındığını söyler. (Elmalılı-MYSoyalan)”.

 Tesbîh: Allah'ı eksik sıfatlardan tenzih etmektir. Yüzmek, uzaklaşmak anlamındaki sebh kökünden gelir. (S Ateş).

Hamd:

Kur'ân'da türevleriyle birlikte 68 âyette geçen 'hamd', dilde övme anlamına gelir.

"Hamd" kelimesi, câhiliye ve İslâmî dönemlerde "övmek ve yüceltmek" anlamlarında kullanılmıştır. Ancak Kur'ân, bu kelimeyi sadece Allah'a has kılarak buna özel bir mana kazandırmıştır. Câhiliye döneminde ise böyle bir sınırlama yoktur. Zira Arapçada "övme" manasında "medh, sena" gibi isimler de kullanılır. (Elmalılı-MYSoyalan)”.

Rabb:

"Rabb" kelimesi " terbiye" kelimesinden türemiştir. Terbiye ise, başkasının işlerini ıslah etmek ve durumunu gözetmek demektir. Herevî şöyle der: Bir şeyi ıslah eden ve tamamlayan kimse hakkında: "Onu ıslah etti." denilir. Allah'ın kitaplarını koruyan kimselere verilen "Rabbaniyyun" ismi de bu kökten gelmektedir.

"Rabb" kelimesi mâlik (sahip), muslih (ıslah eden), mabud, kendisine itaat edilen efendi gibi birçok mana­da kullanılır.

Rabb, terbiye manasına gelen bir masdar olduğu halde, mübalağa maksadıyla terbiye edene isim olarak verilmiştir. Masdarına da "rubûbiyet" denilmiştir ki, "çok adaletli" "addele" (adaletin ken­disi) denilmesi gibidir.

İşte bu mübalağa manasın­dan dolayı "rabb" yalnız terbiye eden ile eş anlamlı değil, aynen, "terbiye" gibi olan ve bundan do­layı zorla ele geçirme, üstün gel­me, ihsan, idaresi altına alma ve tasarruf etme, öğretme, yol gös­terme, teklif, emir ve yasak, teş­vik, korkutma, gönlünü alma, azarlama gibi terbiye için gerekli olan bütün şeylere sahip, kuvvet­li, mükemmel ve kusursuz olan bir terbiye edici demek olur. Bun­dan dolayı sahip ve malik mana­sına da gelir.

Örneğin ev sahibine "rabbü'd-dâr", bir sermayenin sahibi­ne "rabbü'1-mâl" denilir. Bu te­rimde yalnızca sahip ve malik manalarından daha ziyade mana­lar vardır. Çünkü, mudârebe/kâr ortaklığı ve selem /peşin para ile veresiye mal alma gibi alış-veriş işleri ile ilgili olduğu için sermaye sahibine "rabbu'1-mâl" denilir. Bundan dolayı mutlak anlamda "rabb" denildiğinde, yalnızca sahib veya yalnızca terbiye manala­rı değil, ikisine de bütün gerekli şeyler ile birlikte sahip olan, tü­kenmez kudret sahibi, daima var olan Allah anlaşılır.

Bunun için, Allah'tan başka­sına ait olduğunu belirten bir iza­fet tamlaması yapılmadan başka­ları için tek kelime olarak "rabb" denilemez. Tam tanınmışlığı ifade eden "er-Rabb" ve genel mana ifade eden "rabbu'l-âlemîn" gibi izafetler Allah'tan başkası için as­la kullanılamaz..

Şu halde "rabb", "rubûbiyyet" denilince, anlayacağımız ma­na, sonsuz kuvvet ile idaresi altı­na alan tedbir ve terbiye edendir. "Rabb", terbiye, bir şeyi basa­mak basamak, yavaş yavaş olgun­luğa ulaştırmaktır ki, bunun alameti seçme ve olgunlaşma olur. Alemlerin her kısmında ise terbi­ye ve olgunlaşma kanunlarının hareketi, her an ve her saniye gö­rünüyor. Bundan dolayı böyle sonsuz bir gücün Allah'a ait olduğu, dünya işlerinde şeksiz ve şüphesiz olarak okunmaktadır.

Rabb kelimesi terbiyeden gelir. Terbiye ise, bir şeyi kemâline ulaştırıncaya kadar yavaş yavaş geliştirmektir. Kur'ân'da yaklaşık 846 âyette geçer. Kur'ân'ı Kerim nazil olduğu dönemlerde bu kelime, Arapçada itaat olunan efendi, her hangi bir durumu düzelten kimse, bir şeyin maliki gibi anlamlarda kullanılıyordu. Kur'ân ise bu kelimeyi, o dönemde kullanılan manaya yakın olarak benzeri olmayan efendi, verdiği nimetleriyle yaratıkları ıslah eden, yaratma ve emretmenin sahibi anlamlarına kullanmıştır.

Burada şunu belirtmek gerekir ki; Rabb kelimesinin mutlak ve marife olarak kullanımı sadece Allah içindir. Fakat bunun Kur'ân'da "er-Rabb" şeklinde hiç geçmemiş olması dikkat çekicidir. Allah'tan başkaları için ise, muzaf olarak kullanılması caizdir. Öte yandan bu kelime Kur'ân'da 970 kez kullanılarak, Allah (c.c) lafzından sonra en çok isti'mal edilen lafızlardan olmuştur. İbn Fâris "râ" ile "bâ" harflerinin bazı esaslara delâlet ettiğini söylemektedir. Ona göre bu esaslar şunlardır:

1- Bir şeyi ıslah etmek ve onun üzerinde kâim olmak. Bu tanıma göre "rabb"; malik, yaratıcı, bakmak, büyütmek, gözetmek ve istediğini yapabilmek, yaptırabilmek, sahip olmak manalarına gelir. Bir şeyin ıslah edilmesi ve onun neticeye götürülmesi için gerçek manada ona sahip olmak gerekir. Eğer gerçekten "rabb" ve yaratıcı olmasaydı bu mümkün olmazdı.

2- Bir şeyin gerekli ve devamlı olması. Bu da gösteriyor ki; Rablığın bir özelliği de bir şeyi kemâline erdirmek için, ona gerekli olan malzemeyi temin etmek, sorumluluğunu yüklenmek ve onu sürekli yapmaktır.

3-  Bir  şeyi  diğerine   ilave  edip  bağlamak. İbn Fâris'in bu üç esasının birleştiği anafîkre göre "Rabb'ın", tertip etmek ve düzgün bir vaziyet kazandırmak manalarını ihtiva ettiği görülmektedir.

Câhiliye şiirinde "rabb" kavramı çeşitli anlamlarda kullanılmıştır. Bunlar kısaca şöyledir.

1- Mesuliyetini yüklenmek, ıslah etmek ve koruyup gözetmek anlamında Alkame b. Abede'nin şu beytinde görül­mektedir:

"Ben şu anda işlerimin ıslahını sana bıraktım. Senden önce birçok kefiller benim işlerimi üzerlerine aldılar da hiç bir şeyi ıslah edemediler." Üstünlük, efendilik, başkanlık ve sözünü geçirmek manasında Lebîd de şöyle demiştir:

"Bir gün (kadınlar) Kinde'nin reisini ve oğlunu, Me'add'ın reisini, vadi ile dağ arasında helak ettiler."

3- Malik olmak, sahip olmak manasını el-A'şâ'nın şu beytinde görmekteyiz:

"Kimi zamanlar gafletinden yararlanmam sebebiyle evin sahibini geçiyorum. Bazen de o bana karşı çekingen davranıyor. Sonra da bana sığınmıyor."

Rabb hususunda Kur'an'ı Kerim çok hassas davranır. O, bu tutumuyla adeta müşrik Araplara, Cenab-ı Hakk'ın, tanıdıkları ve ikrar ettikleri "rubûbiyet" sıfatlarından yakla­şarak, üzerlerinde bunca hakkı bulunan Allah'ı bırakıp, hiç hakkı olmayan hayali şeylere tapmanın manasız ve haksızlık olduğuna dikkat çekmek suretiyle vicdanları uyandırmak ister.

Kur'ân'ın nüzulünden önce müşrikler her ne kadar Allah'ı tanıyorlarsa da, O'nun yanı sıra, şefaatçiler olarak bir çok rabler edinmişler ve uluhiyetin ihtiva ettiği anlamı büyük ölçüde Allah'tan alarak, kendilerinin uydurdukları sözde tanrılara vermişlerdi. Halbuki "rabb" vasfı, taşıdığı asıl mana itibariyle ancak O'na ıtlak edilmeliydi. Çünkü Allah mefhumu, gerçek rubûbiyet vasfı verilmediği takdirde, fonksiyonlarını yitirmiş uzak bir hatıra şeklinde zihinlerde kalıverir.

R harfini b harfine vurmakla, devamlılık ve eklemek anlamı meydana gel­mektedir. Aslında kelimenin anlamı ıslahat (düzeltmek), sarılmak ve eklemek­tir. Düzeltmek, sarılmak ve eklemek manalanyla bu kavram, eğitim manasını içermektedir. Eğitim faaliyetinin olduğu yerde düzelme, benimseme ve geliş­me vardır. Sarılma benimsemeyi, ekleme de gelişmeyi ifade etmektedir.

“Rabbe” fiili sözlükte hakim olmak, sahip olmak, kontrol etmek, bes­leyip büyütmek, yetiştirmek manalarına gelir.

Bazıları terbiye kelimesini rab'den türetmektedir. Reba fiilinin masdan terbiye'dir, ama rab kelimesinin masdarı terbiye değildir. Reba 'artış' manasına gel­diği için, faize riba denmektedir. Rab ile riba, 'artma' manasında buluşmaktadır. Onun için 'terbiye'nin rab'den geldiğini söylemektedirler.

Rab kelimesinin Kur'an'daki manaları:

1- Yaratma:

Halik (yaratıcı) sıfatı, Allah'ın rab sıfatı içinde yer almaktadır. "Alemlerin rabbi" ifadesinin birincil manası, "alemlerin yaratanı"dır. Rab kelimesinin ya­ratma manasına geldiği -Hz. Yusuf un lisanından- şöyle dile getirilmektedir:

“(Rabbim! Bana iktidar bahşettin ve hadiselerin tevilini öğrettin. Ey gökleri ve yeri yaratan!”

Burada rab kavramının içine (fatıtr=yaratıcı) sıfatını koymuştur. Şu ayetler de bu anlamdadır:

“Firavun, 'Rabbiniz kim ey Musa' dedi. Musa da, 'Rabbimiz herşeyi yaratan ve sonra da hidayet edendir' dedi.”

Ayetlerden anlaşılacağı gibi Firavun rabb'ın ne anlama geldiğini sormuş, Hz. Musa da Rabbi tanımlarken; "Her şeyi yaratan ve doğru yolu gösteren" demiştir. Böylece rab kelimesinin içine hâlıklık (yaratıcılık) sıfatını da koymuştur. Hidayet eden, yani doğru yolu gösteren demekle de, rabbin eğiticilik manasına işaret etmiştir.

Firavun'un bu sorusu şu ayette de geçmektedir:

"Firavun dedi ki: "Alemlerin rabbi dediğin de nedir?" Musa cevap verdi: "Eğer işin gerçeğini düşünüp anlayan kişilerseniz, göklerin, yerin ve arasındakilerin rabbidir."

Daha sonra Hz. Musa, Allah'ın kendilerinin ve evvelki atalarının, doğu­nun, batının ve arasındakilerin rabbi olduğunu söylemiştir. Görülüyor ki bu ayetlerdeki rab kelimesi, 'yaratan' anlamına gelmektedir.

Rab dendiğinde -ilk önce- göklerin, yerin, doğunun, batının, arasındakilerin ve insanların yaratanı akla gelmelidir. Onun için Fatiha: 1/2'deki “rabbi'1-alemin” ifadesi, "alemlerin yaratanı" şeklinde anlaşılabilir. Fakat rab kelimesinin manası bundan ibaret değildir.

2- Yol gösterme:

Yüce Allah'ın hidayet etmesi/doğru yola iletmesi, rab sıfatının kapsamına girmektedir. 'Yaratıcı' sıfatı ile 'hidayet edici' sıfatı, rab sıfatından doğmak­tadır. Rab sıfatı, her ikisini de kapsayacak kadar geniş bir faaliyet alanına sahiptir. Hidayet etme ile rablığın ilişkisini şu şekilde ifade etmek mümkündür: Allah sadece yaratmakla kalmayıp aynı zamanda yarattıklarına yolunu ve  izini de göstermekte; onları asla başıboş bırakmamaktadır. Daha açık ifade ile Allah iki tür varlık yaratmıştır: Akıl sahibi olan varlık ve akıld­an yoksun olan varlıklar. Akıl sahibi varlıkları, akıllarını, düşünme ve yeteneklerini kullanma kabiliyeti vermek suretiyle hür ve irade sahibi kılmış; akıl ve iradenin yanlış yolda kullanılabileceğinden ötürü de onlara kitaplar indirmiş, peygamberler vasıtasıyla hidayet yolunu da göstermiştir. Akıl vermeyip mesul tutmadığı varlıklara da vazifesini gösterip öğretmiştir. Bu nedenle fâtır sıfatı içerisinde hem yaratma, hem de yol gösterme anlamı vardır.

Bütün varlıkları yaratan Allah, kimilerine vazifesini, kimilerine de gideceği. doğru yolu göstermiştir, ki buna hidayet denmektedir. Bu ise, eğitimin ta kendisidir. Bu durumda Fatiha: 1/2'deki "Alemlerin rabbi" ifadesine "alemlere hidayet eden" manasına vermemiz mümkündür. Onun içindir ki Hz. Musa Taha: 20/50'de, yaratma faaliyetinden sonra -Rabb için- “Sonra hidayet edendir” demiştir. Böylece rab sıfatının iki anlamı ortaya çıkmaktadır: yaratmak ve hidayet etmek.

3- İlah:

Rab kavramının diğer bir anlamı da ilah 'tır.[

"Ve size, 'Melekleri ve peygamberleri rabler (ilahlar) edinin' diye de emretmez. Siz müslüman olduktan sonra, hiç size kâfirliği emreder mi?"

Buradaki ilah manasına gelen rab, sebeplerin sebebi, kulların ihtiyaçları­nı gideren anlamını ifade etmektedir.

4- Sahip, efendi, idareci:

Rab kavramı insana izafe edildiği zaman sahip, efendi manalarına gel­mektedir. Allah'a izafe edilince, sahip (mâlik) manasını kazanmaktadır. Şu ayette sahip ve efendi manalarına gelmektedir:

“Onlardan kurtulacağını bildiği kimseye dedi ki: "Beni efendinin yanında an!" Fakat şeytan ona, efendisine anmayı unutturdu. Dolayısıyla birkaç sene daha zin­danda kaldı

Bu ayette rab kelimesi, iki defa geçmekte ve ikisinde de siyasî erki elin­de bulunduran kişi, sahip ve efendi anlamına gelmektedir.

O zaman Fatiha: 1/2'deki "Alemlerin rabbi" ifadesine, "Alemlerin sahibi" manasını verebiliriz. İsfehânî de, Yusuf: 12/23'deki rab kelimesini, melik anlamına almıştır.

5- Eğitmek-öğretmek:

Rab kelimesi rabbâniyyûn şeklinde kullanılınca, çeşitli manalara gelmektedir:

“Hiçbir insanın Allah'ın kendisine kitap, hikmet ve peygamberlik ver­mesinden sonra insanlara: 'Allah'ı bırakıp bana kul olun!' demesi mümkün değildir. Bilakis şöyle der: 'Okumakta ve öğrenmekte oldu­ğunuz kitap uyarınca rabbaniler olun!"

Ayette geçen rabbaniler kavramı, Rabbe/Allah'a mensup insanlar demektir. Bir insan nasıl Rabbe mensup olabilir? Ayet, bunun, bilgi ile, okunan ve öğre­nilen kitap sayesinde, eğitim ve öğretimle gerçekleşeceğini söylemektedir. Ki­tabı öğrenen ve tatbik eden insan, gelişerek Rabbe mensup hale gelir.

Demek ki rab, yavaş yavaş gelişip, kemale ulaşmak veya ulaştırmak mana­sına da gelmektedir. Bilgi ile insanın ulaşacağı, nihaî olgunluk seviyesini ifa­de etmektedir. Hem o seviyeye giden gelişmenin, hem de seviyenin kendisi olmaktadır. Başka bir ifadeyle rab, hem eğitim-öğretim faaliyetinin kendisi­ni, hem de Allah'a mensubiyetin doruk noktasını ifade etmektedir.

Rabbâniyyûn ve ribbiyyûn kavramları aynı manada olmakla beraber, bi­rincisi ilim adamları, ikincisi ise Allah'ın erleri anlamını ifade etmektedir.

Rabbâniyyûn kavramını İsfehânî şöyle açıklamaktadır:

Allah'a mensup din ve ilim adamları manasına gelen bu kişiler, ilmi, hakim gi­bi geliştiren kimselerdir. Bunun anlamı, onlar bilgi ile nefislerini terbiye edip geliştirirler. Rabbani olan kişi, nefsini bilgi ile terbiye ederek geliştirdiği için il­mi, ilmi geliştirdiği için de şahsiyetini geliştirmiş olur.

Râzî pek çok kişinin rabbâniyyûn kavramı hakkındaki görüşlerini naklet­mektedir:

Sîbeveyh, Allah'ı bilmek ve o'na devamlı itaat etmek; Müberret, insanlara ilim öğ­retip, onları eğiten ve onların durumlarıyla ilgilenen kimse; İbn Zeyd "insanları eği­tip yetiştiren; Ebû Ubeyde, öğrenen, öğrendiği ile amel eden, hayır yollarını başka­larına öğretmekle meşgul olan manalarına almaktadırlar

Bütün bu görüşlerle İsfehânî'nin görüşünü bir araya getirirsek, bir eği­tim ve öğretim faaliyetiyle karşı karşıya kaldığımızı anlamakta gecikme­yiz. İsfehânî, kavramı eğitimin psikolojik boyutuna göre manalandırırken, diğerleri öğrenmek ve başkalarına öğretmek şeklinde yorumlayarak, onun sosyolojik boyutunu gündeme getirmişlerdir. Çünkü İsfehânî, rabbâniyyûn kavramımı açıklarken, onu, dışarıdan bilgiyi alıp kendi nefsini, yani şahsiyetini onunla geliştirip, oradan tekrar bilgiyi dışa vuran adam olarak görmektedir.

Diğerleri ise, bu kavrama, bilginin bu içselleşmiş halinden daha çok, öğ­renme, öğretme ve itaat etme anlamlarını yüklemektedirler. Hepsinin ortak noktası, öğrenmek, öğretmek, geliştirmek manalarına yer vermiş olmalarıdır.

Rab kavramının içinde, öğretmek, eğitmek ve geliştirmek anlamları var­dır. Bütün bunların bilgi ile olacağı gerçeği de ifade edilmiş olmaktadır. Rab kavramının eğitim ve öğretim manası ele alınınca, şu soruyu sormamız gere­kiyor: İnsan, kendi şahsiyetini ve bilgiyi ne ile geliştirir? Bu sorunun cevabı­nı şu ayette bulmaktayız:

“Öğretmekte ve okuyup okutmakta olduğunuz kitap sayesinde rabbaniler olun.”

Bu ayet, insanların, öğretim ve tedrisat denen eğitimle gelişip rabbe men­sup kimseler olabileceğine işaret etmektedir. Gerçek vahiy olan Kur'an'ı iyi­ce öğrenip, tetkik edip, ondaki sırları açıklamak ve başkalanna öğretmekle, hem ferdin hem de toplumun gelişimi temin edilmiş olacaktır. Genelde bu ayet, daha çok eğitimin öğretim boyutunu gündeme getirirken, şu ayet eğitim boyutuna dikkat çekmektedir:

“Rabbâniyyûn ve ahbâr, onları günah olan sözleri söylemekten ve haram yemekten men etse­lerdi ya! İşledikleri fiiller ne kötüdür.”

Bu sefer de, rabbânîler'in, toplumu yalan ve haram lokma yemekten me­netmeleri, uyarmaları ve eğitmeleri, bu kavrama mana olarak yüklenmekte­dir. Bu faaliyet ise, eğitimin alanına girmektedir.

Hz. Yusuf rab kavramına şu manayı yüklemektedir:

“Ey Rabbim! Mülkten bana verdin ve bana olayların yorumunu öğrettin.” Demek ki rab, iktidar veren ve sosyal olayların yorumunu öğretendir. Böylece rab kelimesinin siyasî ve öğretim boyutu ortaya çıkmış olmaktadır. Yüce Allah, rablık sıfatı gereği Hz. Yusuf’u yetiştirirken, ona sosyal olguların ve olayların yorumunun nasıl yapılacağını öğretti. Bu bir öğretim faaliye­tidir.

Bu üç manadan hareketle Fatiha: 1/2'deki “rabbi'l-alemin” ifade­sine "Alemleri yaratan, yol gösteren ve öğretip eğiten" şeklinde mana vere­biliriz.

6- Veli:

Rab kavramının özünde yer alan diğer bir mana da arka çıkmak, sahip ol­mak manalarına gelen veli'dir. Veli kavramının sözlük manalarından hareketle rab isminin sırlarını açabiliriz: "Yanında olmak, yakın olmak, bitişik olmak, takip etmek, dost olmak, terbiye etmek, idare etmek, yola getirmek, yardım et­mek, desteklemek, korumak, Allah'a yakın olmak, aziz adam" manalarına gel­mektedir. Hz. Yusuf bu manaları, veli kelimesiyle rab sıfatına yüklemektedir:

“Ya Rab! Sen dünyada da ahirette de benim sahibimsin.”

Bütün bu manaları Hz. Yusuf, veli kavramı ile Rabbe bağlamakta ve onun anlamının ne olduğunu göstermektedir.

Peki sahip çıkmak ne ile olacaktır? Bu sorunun cevabını da yine Hz. Yusuf vermektedir:

“Beni müslüman olarak yaşat ve öldür ve beni sâlihler arasına kat.”

Müslüman olarak yaşatmak ve öldürmek, salihlerle beraber olmasını temin et­mek velîiliğin gereği olduğu gibi, rablığın da işlevleri arasındadır. 'Eğitmek' manasıyla rab, yukarıdaki işlevleri bir insana temin etmekle ona sahip çıkmış ol­maktadır. Bir insanın müslüman olarak yaşayıp ölmesini ve hayatı boyunca iyi insanlar arasında yer almasını sağlamaktan daha iyi sahip çıkma olur mu? Hz. Yusuf Allah'a “Sen benim velimsin” derken, O'ndan bu isteklerde bulunmaktadır.

Yusuf: 12/101 ayetini dikkate alırsak şöyle bir durum ortaya çıkar: Rab, ikti­dar veren, yaratan ve insanı müslüman olarak yaşatan ve iyilerin arasına ko­yup, sahip çıkan velidir. O zaman tekrar Fatiha: 1/2'deki "rabbi'l-alemin" ifade­sine dönersek, ibareye "Alemleri yaratan, yol gösteren, öğretip eğiten ve sahıp çıkan" manasını verebiliriz.

7- Şeref sahibi olmak:

Şeref manasına gelen izzet kavramı, rab sıfatının içinde vardır

“Senin şeref sahibi Rabbin, onların verdikleri sı­fatlardan uzaktır.”

 Aslında eğitim insanların ruhlarını zenginleştirip şekillendirerek, kafalarına bilgi, gönüllerine sevgi aşılayarak onlara şeref vermektedir. Allah'a "alemlerin rabbi" demek, O'nun, alemleri yaratmakla, eğitip öğretmekle, sa­hip çıkmakla onlara şeref verdiğini ifade etmektir. Çünkü insanı bilgilendirip doğru davranışa yönlendirmekle, ona şeref vermiş olmaktadır. Demek ki eği­tici manasıyla rab, insanları eğiterek onlara kendi şerefinden vermektedir. İzze­tin tamamı Allah'a aittir, O'ndan şeref almak isteyenler, doğru bilgiye sahip olmalı ve iyi eylemler üretmelidirler.

8- Af ve merhamet sahibi olmak:

Bilindiği gibi cezalandırmak, affetmek ve merhamet etmek gibi eylem­ler, eğitimin temel öğeleridir. Bunların olmadığı yerde eğitimden bahsedi­lemez.

“Senin affı bol olan Rabbin merhamet sahibidir. Şayet yaptıkları yüzünden onları sorgulayacak olsaydı, onlara azabı çarçabuk verirdi. Fakat ken­dilerine tanınmış bir süre vardır ki, artık bundan kaçıp kurtulacakları bir sığınak bulamayacaklardır.”

Bu ayet bize Rabbin, affedici ve merhamet sahibi olduğunu ifade etmek­tedir. Allah'ın Rablık sıfatıyla ahlâklanan eğitimciler, affedici ve merhamet sahibi olmalıdırlar. Affedici ve merhamet sahibi olamayan eğitimciler, Al­lah'ın ahlâkı ile ahlâklanmış sayılamazlar.

Affetmek ile merhamet bir araya gelince ne olmaktadır? Ayetin devamın­da bunu bulmaktayız: Yapılan yanlış davranışlardan dolayı hemen cezalan­dırmamak, değişme ihtimalini bekleyerek, onlara bir mühlet tanımak.

İnsanların pek çoğu değişimi hemen yapamazlar; onların ancak belli bir süreçte değişme ihtimâlleri vardır. Eğitim biliminde buna "beklenti içinde ol­ma süreci" denmektedir. Rab, insanların bu özelliği nedeniyle, affedici yö­nüyle onları hemen cezalandırmamakta, merhamet özelliği ile onlara değiş­meleri için mühlet tanımaktadır.

9- Korumak:

Daha önce velilik manasıyla rab kelimesine, sahip çıkma ve koruma manasını vermiştik. Demek ki eğitici manasına gelen rab, eğitim faaliyetini, 'koruyuculuğu' ile icra etmektedir.

Şu ayeti bu manada değerlendirebiliriz:

“Halbuki şeyta­nın onlar üzerinde hiçbir otoritesi yoktu. Ancak ahirete inananı şüphe edenden ayırt edip bilelim diye, şeytana bu fırsatı verdik. Rabbin ger­çekten her şeyi koruyandır.”

Bilindiği gibi, bir eğitimin eğitim faaliyeti olabilmesi için, sonuçta bir im­tihanın bulunması gerekir. İmtihan olmayan bir yerde, yapılan eğitimden faydalananların veya faydalanmayanların ayırdedilmesi mümkün değildir. İlâhî eğitimde şeytan, bir imtihan vesilesidir. Bu vesileler belli sorulara mu­hatap olmakla gerçekleşmektedir. İşte bu soruların cevaplandırılması şarttır.

Bazen bu soruyu Allah, ahirete inanan ile şüphe edeni tesbit etmekte, ya­ni ayırmakta kullanmaktadır. Bu imtihanı uygularken Yüce Allah, rububiyet sıfatı gereği koruyuculuk özelliğini kullanmaktadır. İşte Allah, yaptığı imtihânda başarılı olmaları için insanları şeytanın etkisinde kalmaktan korumak­ta; koruyuculuk sıfatı ile onlara sahip çıkmaktadır. Bu manada ise "alemlerin rabbi", alemlerin koruyucusu olmaktadır.

10- Dönüp varılacak yer:

Serkeşlik yapan evlat, döner dolaşır neticede yine anne ve babasının yanına gelir. Bu kapı reddeden ve içeri almayan bir kapı değildir. Teşbihte hata olmaz. rablık kapısı da, ne kadar serkeşlik yaparsa yapsın, insanın dönüp varacağı yerdir. O kapı ümitsizlik kapısı ve reddeden kapı değildir:

“Ve şüphesiz son varış yeri Rabbinedir.”

“Doğrusu güldüren de, ağlatan da O'dur

 “Öldüren de, dirilten de O'dur.”

Eğitimci, başvurulan makamı ifade etmektedir. Kul, derdini eğiticisi olan efendinin kapısında anlatacak, sorunlarını ona sunacak, gülüşünü de onun kapısında yapacaktır. Rab, ağlayanların dertleriyle, gülenlerin mutluluğu ile ilgilenmektedir. O'nun kapısı, hem ağlama hem de gülme kapısıdır.

"Alemlerin rabbi" ifadesi; "alemlerin vardığı son nokta" şeklinde ifade  edilir. "Rabbaniler olun" ifadesi, "Rabb'e varın, O'na ulaşın, O'nu son nokta olarak bilip, O'nu hedef ve amaç edinin!" anlamına gelir. (Elmalılı-MYSoyalan)”.